• može uzrokovati funkcionalne i/ili morfološke promjene

• morfološki se mogu svrstati:

  Reverzibilno oštećenje stanice

  Ireverzibilno oštećenje stanice

Uzroci oštećenja stanice

• stanična ozljeda može nastati zbog:

  • poremećaja iz unutrašnjosti (poremećaj transkripcije i translacije DNA i RNA)
  • poremećaja iz okoliša

• poremećaji iz okoliša mogu biti:

  • kvantitativni - manjak vitalnih metabolita (npr. kisik) ili višak normalnih metabolita (ugljikov dioksid)
  • kvalitativni - pojava tvari u okolišu koja se tamo inače ne nalazi (npr. živa, olovo)

Najvažniji uzroci staničnog oštećenja

<aside> ⛔

Kisik

• pluća - eritrociti - hemoglobin - tkiva - stanično disanje - ATP

• apsolutni ili relativni manjak kisika uzrokuje energijsku neravnotežu (djelomična kompenzacija anaerobnim metabolizmom, znatno manje učinkovito)

• stanicama koje ne dobivaju kisik prijeti odgovarajuće oštećenje, u početku reverzibilno, zatim ireverzibilno

• relativno smanjena opskrba tkiva kisikom (npr. zbog oštećenja pluća ili pomanjkanja hemoglobina u bolesnika s anemijom) naziva se hipoksija

• potpuni prekid opskrbe tkiva kisikom (npr. pri vješanju ili davljenju, začepljenje koronarne arterije) naziva se anoksija

• nedovoljna opskrba tkiva krvlju (najčešće zbog suženja krvnih žila) naziva se ishemijom </aside>

<aside> ⛔

Slobodni radikali

• unutar procesa na respiracijskom lancu lančanom reakcijom koja vodi od kisika od vode nastaju labilni međuprodukti kojima nedostaje jedan elektron - superoksid, vodikov peroksid i hidroksilni ion

• kao i svi nestabilni kemijski spojevi mogu oštetiti stanicu (pa čak uzrokovati i njenu smrt)

• mogu djelovati na sve makromolekule (npr. DNA, mogu je oštetiti i uzrokovati mutaciju ili pak u cijelosti prekinuti transkripciju i translaciju)

• mogu poremetiti strukturu proteina koji djeluju kao enzimi (smanjena učinkovitost)

• mogu peroksidirati lipide u staničnoj membrani što može uzrokovati stanične defekte i nestabilnost (pretjerana propusnost)

• u fiziološkim uvjetima nastaju male količine slobodnih radikala

• neutraliziraju ih enzimi koji djeluju kao prirodni antioksidansi:

  • superoksidova dismutaza (superoksid > vodikov peroksid)
  • glutationska peroksidaza (vodikov peroksid i hidroksilni radikal)
  • katalaza (peroksisom, neutralizira vodikov peroksid)

• aminokiseline i proteini koji sadržavaju sulfhidrilne skupine (npr. cistein i ceruloplazmin) te prehrambeni sastojci poput vitamina C i E također djeluju kao antioksidansi </aside>

<aside> ⛔

Kemijski i fizikalni čimbenici

• tvari koje su neopasne u malim količinama, postaju opasne u velikim količinama
• npr. alkohol i Sunce
• kemijske tvari koje u malim koncentracijama djeluju kao lijek, u velikim koncentracijama postaju otrovne </aside>

<aside> ⛔

Mikrobiološki čimbenici

• bakterije, virusi i drugi uzročnici zaraznih bolesti
• bakterije - toksini, enzimi razaraju staničnu membranu
• virusi - mogu razoriti staničnu membranu, ali imaju i sposobnost prodora kroz nju, poremete čitav stanični metabolizam
• u nekim stanjima dolazi od oštećenja posredovanog antitijelima koja su producirana kao odgovor na infekciju </aside>

<aside> ⛔

Imunoreakcije

• katkad svojim djelovanjem može oštetiti stanice i tkiva
• autoimunosne reakcije
• alergijske reakcije
• pretjerani kronični upalni odgovor na mikroorganizme </aside>

<aside> ⛔

Prehrana

• višak masti u hrani može oštetiti krvne žile (pretilost - ateroskleroza)
• pomanjkanje hrane dovodi do prehrambenih poremećaja i opće slabosti organizma (kaheksija)
• manjak pojedenih vitamina uzrokuje hipovitaminozu </aside>