Posrednici upale podrijetla stanica

one tvari koje u području upale proizvode leukociti, endotelne stanice, mastociti i tkivni makrofagi

<aside> 🧪

Vazoaktivni amini

Histamin

proizvode ga razne vrste stanica, najviše: mastociti, bazofili i trombociti
poticaj za degranulaciju mastocita:
- fizikalni čimbenici (toplina, trauma)
- imunoreakcija nakon vezanja IgE antitijela (anafilaktička reakcija)
- C3a i C5a komponente komplementa
- proteini leukocita, neuropeptidi i citokini (IL-1, IL-8)
vrlo brzo nakon otpuštanja, histamin:
- dilatacija arteriola > povećan dotok krvi
- kontrakcija endotelnih stanica venula > poveća pukotine > poveća propusnost
djelovanje mu je kratko zato što ga brzo razgradi histaminaza
velika količina histamina (npr. anafilaktički šok) može uzrokovati nagli pad tlaka zbog vazodilatacije i istjecanje tekućine > teški hemodinamski poremećaj (šok)

Serotonin (5-hidroksitriptamin)

vazoaktivni posrednik iz trombocita
uzrokuje:
- vazokonstrikciju
- pomaže u zgrušavanju krvi
nalazimo ga i u neuronima te u enterokromafinim stanicama (neurotransmiter, regulira crijevnu peristaltiku) </aside>

<aside> 🧪

(prostaglandini, leukotrieni i lipoksini)

arahidonska kiselina - polinezasićena masna kiselina, 20 C atoma, nalazi se u esterificiranom obliku u sklopu membranskih fosfolipida
- oslobađa se djelovanjem fosfolipaze
metaboliti arahidonske kiseline - eikozanoidi
nastaju aktivacijom dva metabolička puta:
- put ciklooksigenaze
  - nastaju prostaglandini E2, D2, F2α, I2 (prostaciklin) te tromboksan A2
- put lipooksigenaze
  - nastaju leukotrieni > djelovanjem leukocita i trombocita > lipoksini
  - lipoksini djeluju kao inhibitori kemotaksije neutrofila i njihove adhezije
u liječenju upale koriste se:
- NSAID (eng. non-steroidal antiinflammatory drugs) - blokiraju ciklooksigenazu
  - acetilsalicilna kiselina
- kortikosteroidi - blokiraju fosfolipazu

</aside>

<aside> 🧪

eng. platelet activating factor - PAF
nastaje aktivacijom fosfolipaze A2 iz fosfolipida membrane neutrofila, monocita, bazofila, endotelnih stanica, trombocita i drugih stanica
uloge:
- potiče agregaciju trombocita i uzrokuje njihovu degranulaciju (primarno)
- izraziti bronhokonstriktor (100-1000 puta jače od histamina)
- vazodilatator
- povećava propusnost krvnih žila
- potiče sintezu drugih posrednika upale (eikozanoida i citokina)
  - adhezija leukocita
  - kemotaksija
  - leukocitna degranulacija
  - oksidativni stres </aside>

<aside> 🧪

polipeptidni proizvodi različitih stanica, važna uloga u rehuliranju upale i imunoloških procesa
citokini važni u akutnoj upali:
- čimbenik nekroze tumora (TNF)
- interleukin 1 (IL-1)
- interleukin 6 (IL-6)
- kemokini
citokini važni u kroničnoj upali:
- interferon gama (IFN-γ)
- interleukin 12 (IL-12)
interleukin 17 (IL-17) izlučuju najviše limfociti T, sudjeluje u aktivaciji neutrofila i obrani domaćina od infekcija
citokini imaju lokalni, ali i sistemni učinak:
- vrućica, letargija, sinteza proteina akutne faze
- TNF, drugo ime kahetin > kahekcija

Kemokini

mali, strukturno povezani proteini koji djeluju kao kemotaktične tvari za leukocite
svrstavaju se u dvije skupine na temelju rasporeda cisteinskih ostataka:
- CXC kemokini (jedna aminokiselina između cisteina) - neutrofili
- CC kemokini (cistein pored cisteina) - monociti/makrofagi, T-stanice, eozinofili </aside>

<aside> 🧪

spojevi:
- superoksid
- vodikov peroksid
- hidroksilni ion
nastaju djelovanjem NADPH sintetaze (fagocitna oksidaza) unutar neutrofila i makrofaga
njihovo otpuštanje uzrokuju mikroorganizmi, imunokompleksi i citokini
ako se aktiviraju unutar lizosoma > uništenje fagocitirane čestice i nekrotičnih stanica
ekstracelularno u niskim konc. > stimuliraju stvaranje i otpuštanje posrednika upale
ekstracelularno u visokim konc. > oštećenje tkiva izravnim djelovanjem i aktivacijom proteaza/inhibicijom antiproteaza
organizam raspolaže snažnim antioksidansima (katalaza, superoksid-dismutaza, glutation) </aside>

<aside> 🧪

</aside>

<aside> 🧪

</aside>

<aside> 🧪

</aside>